Суайчыннікі ў Малдове
Паводле перапісу насельніцтва (2004 г.), у Рэспубліцы Малдова, нароўні з жыхарамі карэннага насельніцтва, жылі прадстаўнікі дзесяткаў розных нацыянальнасцяў, у лік якіх уваходзяць 5 — 6 тыс. этнічных беларусаў, якія складаюць каля 0,15% ад агульнай колькасці насельніцтва краіны (больш за 3 900 тыс. чалавек).
Гістарычна станаўленне нацыянальнага пласта беларусаў Малдовы бярэ пачатак яшчэ шмат стагоддзяў таму, аднак перыяд яго фарміравання прыйшоўся на гады агульнага аднаўлення рэспублік былога СССР пасля другой сусветнай вайны. Вялікая колькасць беларускіх спецыялістаў і навукоўцаў было накіравана з Беларусі для аказання садзейнічання ў пасляваенным аднаўленні розных відаў галін эканомікі Малдовы. Гэтая акалічнасць аказала вызначальны ўплыў на фарміраванне якаснага характару беларускай нацыянальнай меншасці Малдовы, які складаецца з прадстаўнікоў навуковай і творчай інтэлігенцыі, якія зрабілі свой уклад у развіццё навукі, сельскай гаспадаркі, культуры, мастацтва рэспублікі.
Так, заснавальнікам малдаўскай школы мастакоў стаў вядомы сын беларускага народа, ураджэнец беларускага горада Ашмяны, мастак і педагог Уладзімір Фульгентьевич Акушка. Ён і яго сын занялі годнае месца ў ліку вядомых дзеячаў культуры Малдовы, пакінуўшы пасля сябе працы, якія ўвайшлі ў фонд Нацыянальнага мастацкага і гістарычнага музеяў Малдовы, падрыхтаваўшы і навучыўшы цэлую плеяду малдаўскіх скульптараў і мастакоў. Іх імёны ўнесены ў энцыклапедыю Малдовы.
Народны мастак беларускай ССР Г.Х. Вашчанка выкладаў і працаваў у Кішынёве з 1953 па 1970 гг.
Вядомы ўклад беларусаў Малдовы ў самую гуманную з прафесій — мэдыцыну. З 1945 г. у медыцынскім інстытуце Кішынёва працаваў доктар медыцынскіх навук, прафесар А.П. Кучынскі, які да 1967 г. узначальваў кафедру фізіялогіі.
З 1974 года па 1988 г.г. доктар медыцынскіх навук, прафесар В.А. Еранков таксама ўзначальваў кафедру Кішынёўскага медінстытута.
Доктар медыцынскіх навук, прафесар, заслужаны дзеяч навукі Малдаўскай ССР Ф.Е. Агейченко з 1945 па 1954 г.г. працаваў у Кішынёўскім медінстытуце.
Рускую мову і літаратуру ў першай Кішынёўскай гімназіі на працягу 25 гадоў — да 1900 года — выкладаў выдатны педагог, пісьменнік і вучоны — беларус А.Н. Шыманоўскі.
З 1951 па 1990 г.г. рускую і замежную літаратуру ў Кішынёўскім дзяржаўным універсітэце выкладала доктар філалагічных навук, прафесар, літаратуразнавец з сусветным імем Т.Н. Васільева, чые выпускнікі сёння працуюць у Акадэміі навук Малдовы, у ВНУ, школах і выдавецтвах Малдовы.
У галіне земляробства, садаводства і вінаробства Малдовы плённа працавалі выпускнікі шырока вядомай у Еўропе Беларускай сельгасакадэміі. Пад кіраўніцтвам заслужанага дзеяча навукі і тэхнікі Малдаўскай ССР, доктара сельскагаспадарчых навук, прафесара B.C. Чатыркина ў свой час былі дасягнуты вялікія поспехі ў галіне развіцця селекцыйнага жывёлагадоўлі краіны.
Вядомы арганізатар сельскагаспадарчай навукі ў МССР доктар сельскагаспадарчых навук, прафесар П.П. Герасімовіч пасля Вялікай айчыннай вайны быў адным з першых кіраўнікоў Кішынёўскага сельскагаспадарчага інстытута. Пасля вайны засноўваў інстытут і падрыхтоўваў кадры доктар сельскагаспадарчых навук, загадчык кафедры земляробства Г.Н. Ваньковіч.
У сферы прыкладнога прыродазнаўства шырока вядома імя доктара фізіка-матэматычных навук, прафесара, лаўрэата Дзяржаўнай прэміі Малдовы ў галіне навукі і тэхнікі Э.А. Сенакосава. Ім падрыхтавана 8 кандыдатаў фізіка-матэматычных навук, атрымана звыш 20 аўтарскіх патэнтаў, арганізавана кафедра цвёрдацельнай электронікі і мікраэлектронікі і навукова-даследчая лабараторыя паўправаднікоў пераўтваральнікаў.
З 1935 і да сярэдзіны 80-х гадоў у Малдове працаваў выдатны вучоны — мікрабіёлаг і педагог, доктар біялагічных навук, прафесар І.С. Захараў.
Гэта толькі невялікі пералік беларусаў — навукоўцаў, якія ўнеслі і працягваюць уносіць значны ўклад у развіццё культуры і навукі Рэспублікі Малдова.
Сёння актыўна дзейнічаюць беларускія суполкі. Агульная колькасць суайчыннікаў, аб'яднаных на добраахвотных пачатках у такія грамадскія арганізацыі ў гарадах Кішынёў, Ціраспаль, Бельцы, Бяндэры, Григориополь і Рыбніца, налічвае каля 1 500 чалавек.
Вышэйшым каардынуючым і дарадчым органам беларускіх суполак з'яўляецца створаны ў 2000 годзе Каардынацыйны савет кіраўнікоў беларускіх суполак Малдовы, які на сваіх пасяджэннях сцвярджае план мерапрыемстваў і арганізуе дзейнасць названых грамадскіх аб'яднанняў.
Старшыня Каардынацыйнага савета абіраецца штогод большасцю галасоў у парадку чарговасці з ліку кіраўнікоў суполак.
Асноўная дзейнасць беларускіх суполак Рэспублікі Малдова накіравана на падтрыманне кантактаў іх членаў, пашырэнне супрацоўніцтва з дзяржаўнымі органамі Рэспублікі Малдова і Рэспублікі Беларусь, захаванне і развіццё беларускай культуры і традыцый, пашырэнню і ўмацаванню сувязяў суайчыннікаў з іх гістарычнай радзімай – Рэспублікай Беларусь у галіне навукі, эканомікі, культуры і адукацыі.
